Hoofdstuk 11: 3e Generatie
Gisbert Hertog [8] en Anna Maria Severens [9]
Mathijs Ceumans [12] en Barbara op de Camp [13]
Op 14 februari 1803 (25 pluviose XI) werd in Stein Mathijs Ceumans (Keumans, Coumans), zoon van Eerken Ceumans en Grietjen Penris, geboren. Hij werd akkerman. Als kostwinner was hij vrijgesteld van militaire dienst. Hij was 1.57 m lang.
Op 25 september 1815 werd in Heerlen Hendrik Gisbert, genoemd Gisbert Hertzog, zoon van Kaspar Hertzogh en Marie Catherine Barbillon, geboren. (Heerlen Geboorteakte 86 dd 25-09-1815 Henri Gisbert Hertog; Ouders Gaspard Hertog en Marie Catherine Barbillon).
Gisbert tekende oorspronkelijk met Herzog, later (1868) met Hertog.
In 1816/17 mislukte de oogst. Het gevolg was hongersnood en een hoog sterftecijfer.
In de Limburgse steden ontstond steeds meer liberale oppositie tegen de centralistische politiek van de Haagse regering (de liberalen waren sterk Frans gericht). Later gingen de liberalen samenwerken met de katholieken.
In 1817 kwam de straatweg Maastricht - SintTruiden gereed.
In 1820 kwamen in de regio vrijwel geen bedrijven voor met meer dan 2 knechts. Uitzonderingen waren de mijnbouw, de naaldenfabriek in Vaals, wolspinnerijen, cichoreifabrieken, lakenfabrieken en pannenbakkerijen.
De bouw van het fort Sint Pieter, de modernisering van de Maastrichtse vestingwerken en de aanleg van de Zuid-Willemsvaart leverden vrij veel werkgelegenheid. Toch heerste in de steden grote werkloosheid.
Van 1820 tot 1870 was in Nederland het Nederlandse Metrieke Stelsel van kracht, dat weliswaar het door de Fransen ingevoerde metrieke stelsel handhaafde, maar de benamingen door Nederlandse namen verving ( blz 73 “Limburgse voorouders”, Regis de la Haye).
In 1825 kwam de straatweg Maastricht - Aken gereed. In 1826 werd de Zuid-Willemsvaart tussen Maastricht en Den Bosch voltooid, waarna de Luikse industrie en de mijnbouw opbloeiden. In 1827 begon James Cockerill de eerste hoogovens in Seraing en introduceerde en verbeterde Engelse machines.
Op 25 augustus 1828 trouwde in Stein Mathijs Ceumans (25 jaar) met de dienstmeid Petronella Smeets (24 jaar), dochter van de landbouwer Mathias Smeets en Maria Gijsen, gedoopt op 27 april 1804.
Hun dochter was:
1. Margaretha Ceumans, geboren op 17 december 1829 in Stein
In 1829 werd de straatweg Maastricht - Verviers aangelegd. De Domaniale Mijn in Kerkrade had minstens twee stoommachines in gebruik (stoommachine, uitgevonden in 1770). Ook de schachten van Bleijerheide en Neuprick werkten met machines. In de periode 1830/50 volgde een snelle opkomst van grotere industriële bedrijven, die gebruik gingen maken van kinderarbeid.
Intussen daalde de werkgelegenheid in de ambachtelijke bedrijven. Omdat ambachtslieden niet zomaar in de industrie konden gaan werken ontstond grote werkloosheid. Het grote overschot aan arbeidskrachten werd gemaskeerd door het "zelfverzorgingssysteem" (keuterboeren).
De grote ontginningen kwamen niet ten goede aan de kleine landbouwers, maar leidden tot het ontstaan van monsterbedrijven. Wel verschaften de ontginningen een forse hoeveelheid werk. Hetzelfde gold voor de turfwinning op grote schaal.
Uit de Maasdorpen vertrokken de mannen 's zomers naar Duitsland om er te werken als steenbakker of landarbeider.
In Parijs brak de Julirevolutie uit: de liberalen schoven Louis Philippe van Orléans naar voren als koning van Frankrijk.
Belgische revolutie
In augustus begon in Brussel - in navolging van de Franse Julirevolutie - de Belgische Revolutie tegen de “Hollandse” koning Willem I. De koning stuurde zijn zoon, prins Frederik, met een leger naar Brussel, maar deze kon ondanks bloedige gevechten de stad niet bezetten. Wat in eerste instantie alleen een protest tegen de economische toestand was sloeg om in een regelrechte afscheidingsbeweging. Het leger trok zich terug op de citadellen van Maastricht, Venlo en Antwerpen. Engeland en de Franse republikeinen steunden België. Willems andere zoon, de Prins van Oranje, steunde de onafhankelijkheidsbeweging in de hoop zelf koning van België te worden.
Nieuwe rellen in Antwerpen werden door commandant Chassé beantwoord met een bombardement vanuit de citadel, waarop de Belgen de onafhankelijkheid uitriepen. Leopold van Saksen-Coburg werd tot koning gekozen.
In november 1830 bezette het Belgische Maasleger de steden Maaseik, Roermond en Venlo. Ook Sittard sloot zich aan. Alleen Maastricht bleef door het garnizoen onder leiding van generaal Dibbets in Nederlandse handen.
Zowel de Maas (tot 1830) als de Zuid-Willemsvaart (tot 1837) waren onbevaarbaar tengevolge van afsluiting door generaal Dibbets.
Petronella Smeets (25 jaar), echtgenote van Mathijs Ceumans, overleed op 22 maart 1830 in het huis van haar schoonvader Eerken Coumans aan de Steskensstraat in Stein, een half jaar na de geboorte van haar enige kind.
In januari 1831 deelden de grote mogendheden Limburg in tweeën (ongeveer conform de huidige verdeling), maar voorlopig onder Belgisch bestuur, met uitzondering van Maastricht. Deze stad bleef negen jaar lang in staat van beleg, terwijl de bevolking min of meer openlijk de Belgische zijde koos. Het groothertogdom Luxemburg bleef aan Willem I.
In augustus trokken Nederlandse troepen onder leiding van de Prins van Oranje België binnen (Tiendaagse Veldtocht), maar Franse hulptroepen dreven hen terug naar Maastricht en Noord-Brabant.
Op 6 februari 1832 hertrouwde in Stein de weduwnaar Mathijs Ceumans (29 jaar) met Barbara Op den Camp (19 jaar), dochter van Jean Bernard Op den Camp en Helena Claassen, geboren op 1 mei 1812 in Stein (Kruisstraat).
Hun kinderen waren:
1. Maria Komans, geboren op 19 juni 1832 in Stein, 4 mnd na het huwelijk van haar ouders
2. Arnoldus Coumans, geboren op 12 september 1835 aan de Taterstein in Stein; hij werd landbouwer, hij was 1.49 m lang en hij trouwde 3 mei 1870 in Stein met Margaretha Creugers; zij kregen een zoon; na haar overlijden op 1 juli 1878 hertrouwde hij 22 april 1887 op 52-jarige leeftijd met de 23-jarige Maria Catharina van Mulken, die hem ook een zoon schonk
3. Bernardus, genoemd Naardje Koumans, geboren op 21 mei 1838 in Stein (zie 1838)
4. Helena Koumans, geboren op 5 maart 1841 in Stein (Aan den Taterstein, Op den Berg); zij overleed 3 maanden later
5. Christiaan Koumans, geboren op 16 juni 1842 in Stein; hij werd landbouwer; hij werd goedgekeurd voor militaire dienst (lang 1.66 m); hij trouwde 29 april 1881 voor de wet en 3 mei voor de kerk met de uit Willich (Krefeld) afkomstige Petronella Smeets; zij was een dochter van Willem Smeets en Anna Catharina Muris (of Meensch) die beiden uit Stein afkomstig waren; zij kregen twee dochters en twee zonen
6. Joannes Coumans, geboren op 27 november 1844 in Stein; hij werd landbouwer en was 1.57 m lang; hij is overleden aan de Taterstein
7. Arnoldus Jacobus Coumans, geboren op 12 februari 1847 in Stein (Aan den Taterstein, Op den Berg); hij werd landbouwer en was 1.68 m lang; hij trouwde met Johanna Maria Houbertina Vaassen (geboren 14 augustus 1847), dochter van Mathijs Vaessen en Ida Claessen; zij kregen twee zonen en twee dochters
8. Helena Komans, geboren op 27 februari 1849 aan de Taterstein op den Berg in Stein; zij trouwde 20 januari 1880 met de uit Beek afkomstige Pieter Leonard Pisters (30 januari 1846); zij kregen een dochter en twee zonen en een dood geboren kind.
9. Anna Christina Komans, geboren 12 mei 1850 in Stein; een half jaar later overleden
10. Maria Koumans, geboren op 7 maart 1852 in Stein
11. Isabella Coumans, geboren op 26 september 1854 in Stein; zij trouwde 25 oktober 1876 met de uit Beek afkomstige Rudolf Bausch (17 augustus 1749), zoon van Frans Ludolf Bausch en Jacobina Clahsen
12. Henricus Koumans, geboren 6 augustus 1858 in Stein
Omdat generaal Dibbets in Maastricht bleef weigeren voldoende water in de Zuid-Willemsvaart toe te laten, gingen de Belgen in 1833 in Hocht zelf water aftappen om de toevoer naar de Belgische kanalen te regelen. Gevolg was dat de Maas in de zomermaanden vrijwel onbevaarbaar was en de vrachtprijzen stegen.
Regout (oorspronkelijk handelaar in Luiks glas en aardewerk) begon in 1834 een spijkerfabriek in Maastricht. In 1836 begon hij een aardewerkfabriek. De Belgische Société Céramique (sinds 1840) haalde Regout snel in.
In 1837 begon Tielens een papierfabriek in Meerssen. In 1838 begon Regout een glasfabriek in Maastricht. Binnen 10 jaar werkten in de Regout-bedrijven ca 1000 mensen.
Scheiding van Nederland en België
In juni 1839 kwam het Eindverdrag tot stand: Nederlands en Belgisch Limburg werden definitief van elkaar gescheiden, onder zware protesten van de Brusselse regering en van de Limburgse gemeenten en Provinciale Staten.
Koning Willem moest een deel van Luxemburg afstaan aan België en kreeg hiervoor een deel van Belgisch Limburg (het huidige Nederlandse Zuid Limburg) terug. Dit werd met Nederlands Limburg verenigd tot een Nederlandse provincie, die onder de naam hertogdom Limburg, samen met Luxemburg, tevens lid werd van de Duitse Bond.
In dit jaar werden zowel in Nederland als in België de eerste spoorwegen in gebruik genomen.
In Belgisch Limburg werd in 1839 een begin gemaakt met grote ontginningsprojecten en verbetering van de infrastructuur.
Willem I liet de Limburgers in 1840 niet meestemmen over de Nederlandse grondwet. Zijn zoon zocht toenadering, kocht kasteel Vaeshartelt als buitenverblijf en bevorderde de benoeming van Limburgers in overheidsfuncties.
Gisbert Hertog (25 jaar en schoenmaker in de Geleenstraat te Heerlen) trouwde op 7 oktober 1840 met de 23-jarige dienstmeid Anna Maria Severens. (huw akte 107.2; Genlias: Heerlen Huwelijksakte: 0 Burgerlijk huwelijk Heerlen 07-10-1840 Hendrik Gisbert Hertog en Maria Anna Severens; Ouders Kaspar Hertog x Maria Katharina Barbillon en Hendrik Joseph Severens x Maria Geertruida Peters).
Anna Maria Severens, dochter van de Hoensbroekse slagter Joseph Severens en de uit Süsterseel‑Wehr afkomstige Gertrudis Peters, is op 4 januari 1817 geboren in Hoensbroek.
Hun kinderen waren:
1. Maria Geertruida Hertog, geboren op 8 mei 1842 in Heerlen
2. Johanna Hendrika Hertog, geboren op 2 september 1844 in Heerlen; zij trouwde met de dakdekker Willem Bour uit Schandelen en overleed op 19 april 1893 in Heerlen op 48-jarige leeftijd.
3. Jan Gerard Jozef Hertog, geboren op 20 december 1846 in Heerlen; hij werd arbeider en trouwde met de werkvrouw Nanette Grandjean; zij kregen een zoon, die na 2 jaar overleed, en een dochter; hij is overleden na 1876.
4. Nn Hertog, levenloos geboren op 5 november 1848 te Heerlen.
5. Hubert (Hubert Jozef) Hertog, geboren op 20 november 1849 in Heerlen; hij werd schoenmaker in de Kruisstraat, later Uilegats en Weegsken; hij trouwde met Maria Elisabeth Mulkens uit Grijzegrubben, kreeg twee zonen en twee dochters en overleed te Heerlen op 22 Februari 1883 op 33-jarige leeftijd.
6. Jan Jakob Dominicus Hertog, geboren op 17 maart 1852 in Heerlen; hij overleed in Heerlen op 5 April 1852 (1 mnd oud).
7. Pieter (Pieter Jozef) Hertog, geboren op 7 november 1853 in Heerlen
8. Anna Maria Hubertina Hertog, geboren op 5 september 1858 in Heerlen; zij overleed in Heerlen op 4 oktober 1858 (1 mnd oud).
Na 1840 begon de bevolking van beide Limburgen snel te stijgen. In 1830 hadden Nederlands en Belgisch Limburg resp. 186.000 en 160.000 inwoners. In 1880 waren deze aantallen gestegen tot 240.000 resp. 210.000. Oorspronkelijk verliep deze toename slechts langzaam ten gevolge van laat of niet trouwen, lage huwelijksvruchtbaarheid, permanent vertreksaldo (vooral naar Luikse en Rijnlandse industrie en Ruhrgebied).
Op grote schaal kwam seizoensarbeid voor, waarbij het eigen “keuterbedrijf” door de vrouwen werd onderhouden, terwijl de mannen zich verhuurden als dagloner.
Limburg had grote bezwaren tegen het meedragen van staatsschulden, die door de noordelijke provincies gemaakt waren ten tijde van de Republiek. Het belastingsysteem, dat vooral nadruk legde op het belasten van bezit, was voor landbouwgebieden relatief veel ongunstiger dan voor de kooplieden uit het westen. De Liberalen (voornamelijk aanzienlijken) verenigden zich in de Sociëteit Momus en voerden actie voor afscheiding. Een poging om de Belgische koning Leopold I over te halen Limburg in te kopen in België mislukte.
In 1843 werd de rijksweg Maastricht-Venlo-Nijmegen aangelegd.
Willem deed afstand ten gunste van zijn zoon. Nu volgde een poging (1844) om van Limburg een zelfstandig hertogdom onder het huis van Oranje te maken. Na de nodige relletjes en demonstraties bloedden deze acties dood.
Ten gevolge van de aardappelziekte heerste in 1845 hongersnood. In 1846 begon Hahmes een chemicaliënfabriek in Maastricht. In 1847 kwam de spoorlijn Maastricht-Hasselt gereed.
In 1848 vond de Februarirevolutie plaats in Parijs. Louis Philippe trad af en vertrok naar Engeland. Lodewijk Napoleon Bonaparte, zoon van de vroegere koning van Holland, werd president.
Er ontstonden grote moeilijkheden tussen Nederland en de Duitse Bond. Deze laatste verklaarde dat de vereniging van Limburg en Nederland onder één bestuur en één grondwet in strijd was met de grondwet van de Duitse Bond. De Nederlandse regering en pers waren voor een groot deel bereid Limburg over te doen aan de Duitse Bond. De bevolking reageerde afwachtend. Ondanks de tot 1867 durende relatie tussen Limburg en de Duitse Bond bleef het betrekkelijk rustig.
In het Oostenrijks-Duits keizerrijk stak overal het nationalisme de kop op. Keizer Ferdinand deed afstand ten gunste van zijn neef Franz Joseph.
In 1850 stelde de Roermondse papierfabriek 150 arbeiders te werk en beschikte over drie stoomketels en twee stoomwerktuigen, terwijl de brandkastenfabriek ook nog eens bijna 100 werknemers had.
Lhoëst en Weustenraad begonnen in 1851 een papierfabriek in Maastricht (later KNP).
Lodewijk Napoleon liet zich in 1852 uitroepen tot keizer Napoleon III van Frankrijk.
In de omgeving van Venlo werden enkele ijzergieterijen gesticht. De mijnindustrie bestond nog steeds alleen uit de Domaniale Mijn en Neuprick (in produktie in 1852) in Kerkrade.
Op initiatief van Belgische en Duitse zijde werd in de periode 1853/56 de spoorlijn Aken-Maastricht-Hasselt aangelegd. De Nederlandse overheid verleende slechts de concessie, maar geen financiële bijdrage.
Op 9 december 1866 overleed in Stein Mathijs Coumans (weduwnaar van Petronella Smeets en echtgenoot van Barbara Op den Camp).
Op 6 mei 1876 overleed te Stein Barbara Op de Camp (64 jaar), weduwe van Mathijs Coumans.
Maria Anna Severens overleed op 28 juli 1878 te Heerlen op 61-jarige leeftijd. (Gemeente: Heerlen Overlijdensakte: 90 datum: 28-07-1878; Overlijdensaangifte Heerlen 28-07-1878 Maria Anna Severens; Echtgen. Hendrik Gisbert Hertog).
Gisbert Hertog overleed op 23 juni 1884 te Heerlen op 68-jarige leeftijd. (Heerlen Overlijdensakte: 72 datum: 23-06-1884 Overledene Hendrik Gisbert Hertog Leeftijd: 68 Ouders Kaspar Hertog en Maria Katharina Barbillon; Partner Maria Anna Severens Relatie: wdnr)